فواید و عوارض شکستن قولنج چیست؟

شکستن قولنج راهی برای کاهش فشار مفاصل یا عادتی آسیب‌زا؟ احتمالاً برای بسیاری از افراد پیش آمده است که در هنگام احساس خستگی یا خشکی در مفاصل، با یک حرکت ناگهانی، صدای «تق» از بخشی از بدن خود بشنوند و بلافاصله احساس سبکی و رهایی کنند. این عمل که در میان عموم به نام شکستن قولنج شناخته می‌شود، یکی از رفتارهای رایج روزمره است که بسیاری آن را به‌عنوان راهی برای کاهش فشار مفاصل یا رفع گرفتگی‌های بدنی انجام می‌دهند.

با این حال، پرسش‌های مهمی در این زمینه مطرح است:
آیا شکستن قولنج واقعاً برای بدن مفید است؟
آیا انجام مکرر آن می‌تواند به ساختارهای داخلی بدن آسیب برساند؟
و آیا راهکارهای علمی‌تر و ایمن‌تری برای رسیدن به همین احساس آرامش وجود دارد؟

در این مقاله، تلاش خواهیم کرد تا با نگاهی علمی و دقیق، به بررسی فواید و عوارض شکستن قولنج بپردازیم. ابتدا به تعریف و مکانیزم ایجاد این صدا در مفاصل خواهیم پرداخت، سپس اثرات مثبت و منفی آن را بررسی می‌کنیم، و در نهایت، روش‌های جایگزین و ایمن‌تری همچون ماساژ درمانی حرفه‌ای را معرفی خواهیم کرد.

شکستن قولنج چیست و چه اتفاقی در بدن می‌افتد؟

شکستن قولنج به فرآیندی اطلاق می‌شود که در آن با اعمال فشار یا انجام حرکتی ناگهانی در یک مفصل، صدایی مشابه “تق” یا “ترق” ایجاد می‌شود. این صدا معمولاً از مفاصلی مانند انگشتان دست، گردن، کمر یا حتی زانو شنیده می‌شود. اما منشأ این صدا چیست؟

مفاصل بدن، به‌ویژه مفاصل متحرک، در مایعی به نام مایع سینوویال غوطه‌ور هستند. این مایع نقش روان‌کننده دارد و باعث کاهش اصطکاک بین سطوح مفصلی می‌شود. وقتی مفصل ناگهان کشیده یا تحت فشار قرار می‌گیرد، گازهای محلول در این مایع (به‌ویژه دی‌اکسید کربن) به سرعت حباب تشکیل می‌دهند. ترکیدن سریع این حباب‌ها، همان صدای آشنای شکستن قولنج را ایجاد می‌کند.

نکته جالب آن‌جاست که این صدا معمولاً حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه پس از هر بار شکستن قولنج قابل تکرار است. چرا که برای ایجاد دوباره آن، مایع مفصلی باید دوباره گاز جذب کند و آماده شکستن حباب شود.

بسیاری از شرکت‌کنندگان در دوره‌های آموزش ماساژ حضوری در تهران که توسط زانیار صالحی برگزار می‌شود، در مراحل ابتدایی با تفاوت بین ماساژ حرفه‌ای و شکستن قولنج‌های سنتی آشنا می‌شوند؛ چرا که ماساژ برخلاف قولنج، مبتنی بر اصول ایمنی و آناتومی بدن است.

فواید احتمالی شکستن قولنج از منظر علمی و تجربی

اگرچه شکستن قولنج در نگاه اول ممکن است تنها یک عادت ساده یا رفتاری ناخودآگاه به نظر برسد، اما برخی افراد از آن به عنوان راهی برای کاهش تنش، خستگی یا احساس گرفتگی استفاده می‌کنند. در این بخش به فوایدی می‌پردازیم که برخی مطالعات و تجربیات افراد، به شکستن قولنج نسبت داده‌اند.

1. احساس رهایی و کاهش تنش

یکی از دلایل اصلی تمایل افراد به شکستن قولنج، ایجاد احساس رهایی و سبکی فوری است. به‌ویژه پس از ساعات طولانی کار با کامپیوتر یا رانندگی، شکستن قولنج گردن یا انگشتان می‌تواند حس مثبتی ایجاد کند.

البته باید توجه داشت که این احساس بیشتر روان‌شناختی است تا فیزیولوژیکی. این یعنی شما حس می‌کنید که فشار کاهش یافته، ولی لزوماً ساختار مفصل تغییر نکرده است.

2. افزایش موقت دامنه حرکت

در برخی مطالعات اشاره شده است که پس از شکستن قولنج، ممکن است مفصل مربوطه دامنه حرکتی بیشتری داشته باشد. به‌ویژه در مفاصل انگشتان و ستون فقرات، بعضی افراد متوجه می‌شوند که حرکت دادن آن مفصل پس از شکستن قولنج راحت‌تر است.

نکته: این افزایش دامنه حرکت موقتی است و به‌معنای بهبود دائمی یا درمان گرفتگی نیست.

3. کاهش موقت دردهای خفیف

در برخی از افراد، دردهای خفیف عضلانی یا مفصلی پس از شکستن قولنج به طور موقت کاهش می‌یابد. این اثر می‌تواند ناشی از تحریک گیرنده‌های عصبی در ناحیه مفصل یا ایجاد تمرکز ذهنی جدید باشد.

برخی مراجعه‌کنندگان ماساژ آقایان در تهران که سابقه شکستن مکرر قولنج گردن داشته‌اند، پس از چند جلسه ماساژ تخصصی نزد زانیار صالحی، اظهار کرده‌اند که دیگر نیاز به شکستن قولنج احساس نمی‌کنند، چرا که تنش عضلانی به‌طور اصولی برطرف شده است.

نکته مهم:

با وجود این فواید کوتاه‌مدت، باید در نظر داشت که شکستن قولنج روش درمانی علمی محسوب نمی‌شود و انجام بیش‌از‌حد یا نادرست آن می‌تواند مشکلات جدی‌تری برای بدن ایجاد کند.

عوارض و خطرات شکستن قولنج

اگرچه شکستن قولنج برای برخی افراد به‌عنوان یک راهکار موقت برای کاهش ناراحتی بدنی تلقی می‌شود، اما مطالعات و گزارش‌های پزشکی نشان داده‌اند که این عادت در صورت تکرار مداوم، فشار نامناسب یا انجام ناصحیح می‌تواند عوارضی برای سلامت مفاصل و بافت‌های اطراف داشته باشد.

1. شل شدن بیش از حد مفاصل (هیپرموبیلیتی)

تکرار مداوم شکستن قولنج ممکن است موجب افزایش ناپایداری مفصل شود. مفاصلی که به‌طور مکرر کشیده یا تحت فشار قرار می‌گیرند، ممکن است به مرور زمان انعطاف‌پذیرتر از حد طبیعی شوند و این مسئله به اصطلاح “مفصل شل” یا هیپرموبیلیتی نام دارد.

پیامد این وضعیت:

• افزایش احتمال دررفتگی مفصل
• ضعف در عضلات اطراف
• دردهای مزمن عضلانی

2. آسیب به رباط‌ها و تاندون‌ها

هنگامی که شکستن قولنج با فشار زیاد یا به‌صورت ناگهانی انجام می‌شود، احتمال وارد شدن آسیب به بافت‌های همبند اطراف مفصل، از جمله تاندون‌ها و رباط‌ها افزایش می‌یابد. این آسیب‌ها معمولاً به‌صورت تدریجی و بدون علامت‌های فوری بروز می‌کنند، اما در بلندمدت منجر به دردهای مزمن و محدودیت حرکتی می‌شوند.

3. ایجاد دردهای مکرر در ناحیه گردن و کمر

شکستن قولنج گردن و ستون فقرات به دلیل حساسیت بالای این نواحی، ممکن است باعث فشار بر دیسک‌های بین‌مهره‌ای شود. برخی افراد با تکرار این عمل، به تدریج دچار دردهای مداوم در ناحیه گردن، شانه و کمر می‌شوند که ممکن است نیاز به درمان‌های جدی‌تری پیدا کند.

بسیاری از مراجعان ماساژ بانوان در تهران پس از جلسات مشاوره با زانیار صالحی، متوجه می‌شوند که شکستن قولنج نه‌تنها مشکل آن‌ها را حل نکرده، بلکه علت اصلی بروز دردهای مزمن نیز بوده است.

4. احتمال ایجاد اختلال در عملکرد عصبی

در نواحی حساس مانند گردن، اعصاب زیادی از میان مهره‌ها عبور می‌کنند. فشار غیرعلمی یا حرکت اشتباه در حین شکستن قولنج ممکن است به این اعصاب آسیب بزند و باعث بروز علائمی همچون:

• بی‌حسی در اندام‌ها
• سوزن‌سوزن شدن دست یا پا
• اختلال در حرکت شود.

5. ایجاد وابستگی ذهنی یا وسواس رفتاری

برخی افراد به‌صورت ناخودآگاه و حتی در طول روز، چندین بار اقدام به شکستن قولنج می‌کنند. این رفتار می‌تواند به شکل عادت رفتاری یا وسواس فکری درآید و تمرکز ذهنی فرد را مختل کند.

اگر شما نیز جزو افرادی هستید که به‌طور مکرر مفاصل خود را می‌شکنید، توصیه می‌کنیم به جای این روش‌های ناپایدار، از خدمات ماساژ علمی و تخصصی استفاده کنید.

شکستن قولنج در نواحی مختلف بدن؛ کدام خطرناک‌تر است؟

۱. گردن خطرناک‌ترین ناحیه برای شکستن قولنج

۲. کمر و ستون فقرات

۳. انگشتان و دست‌ها

۴. زانو و مچ پا

آیا شکستن قولنج برای همه افراد بی‌خطر است؟ چه کسانی نباید این کار را انجام دهند؟

اگرچه بسیاری از مردم تصور می‌کنند شکستن قولنج بی‌خطر است، اما حقیقت این است که برخی افراد باید به‌طور جدی از این کار خودداری کنند. بسته به شرایط بدنی، بیماری‌های زمینه‌ای یا آسیب‌های قبلی، شکستن قولنج می‌تواند خطرناک باشد و حتی عوارض جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.

1. افرادی با مشکلات مفصلی یا آرتروز

2. کسانی که سابقه دیسک کمر یا گردن دارند

3. افراد مبتلا به پوکی استخوان

4. نوجوانان در سن رشد

تفاوت بین شکستن قولنج با دست خود و تکنیک‌های تخصصی ماساژ چیست؟

یکی از اشتباهات رایج، مقایسه‌ی شکستن قولنج با دست خود با تکنیک‌های تخصصی ماساژ درمانی و تنظیم مفصل است. بسیاری از افراد تصور می‌کنند اگر مفصل خود را فشار دهند و صدای “تق” بشنوند، کاری مشابه با یک ماساژور حرفه‌ای انجام داده‌اند؛ درحالی‌که تفاوت این دو بسیار زیاد است.

۱. تفاوت در دانش و آناتومی

ماساژورهای حرفه‌ای  در دوره‌های معتبر شرکت کرده‌اند. آن‌ها با آناتومی دقیق بدن، مسیر عصب‌ها، بافت‌های عضلانی و نقاط حساس آشنا هستند.

در حالی‌که هنگام شکستن قولنج به‌صورت خودسرانه، معمولاً:

• فشار به نقطه اشتباه وارد می‌شود

• ممکن است به بافت‌های نرم آسیب برسد

• مسیر عصبی دچار تحریک یا فشردگی شود

۲. کنترل و هدفمند بودن حرکات

ماساژ درمانی یک فرآیند کنترل‌شده، هدفمند و مرحله‌ای است. حرکات از پیش طراحی شده و متناسب با وضعیت بدن فرد انجام می‌شود. در حالی‌که حرکات خودسرانه در شکستن قولنج، بدون کنترل و اغلب تکراری و غیرعلمی هستند.

۳. هدف نهایی: درمان یا رفع لحظه‌ای حس گرفتگی؟

هدف ماساژ تخصصی، درمان ریشه‌ای گرفتگی عضلات، بهبود گردش خون، افزایش انعطاف مفاصل و آرام‌سازی ذهن و بدن است. در مقابل، شکستن قولنج صرفاً باعث تسکین لحظه‌ای ذهنی و حس رهایی موقت می‌شود.

آیا شکستن قولنج باعث آرتروز یا تغییر شکل مفصل می‌شود؟

این سؤال یکی از دغدغه‌های رایج افرادی است که عادت به شکستن قولنج دارند یا اطرافیانشان آن‌ها را از این کار بر حذر می‌دارند. جمله‌ی آشنای «انگشتات رو نشکن، آرتروز می‌گیری!» را بارها شنیده‌ایم. اما واقعیت علمی چیست؟

۱. رابطه شکستن قولنج با آرتروز؛ باور یا واقعیت؟

مطالعات علمی متعددی روی این موضوع انجام شده است. یکی از مشهورترین آن‌ها، مطالعه‌ای است که توسط دکتر «دونالد انگر» (Donald Unger) در طول ۶۰ سال انجام شد! او هر روز فقط انگشتان یک دست خود را می‌شکست و دست دیگر را دست‌نخورده باقی گذاشت.

نتیجه این بود: هیچ تفاوتی در بروز آرتروز میان دو دست مشاهده نشد.

تحقیقات پزشکی جدید نیز این ادعا را تأیید می‌کنند که در افراد سالم، شکستن گاه‌به‌گاه قولنج احتمال بروز آرتروز را افزایش نمی‌دهد.

اما…

۲. شکستن مداوم و خشن مفاصل چه عوارضی دارد؟

اگرچه شکستن قولنج لزوماً باعث آرتروز نمی‌شود، اما تکرار مداوم آن، به‌ویژه با فشار زیاد یا تکنیک اشتباه، می‌تواند عوارضی مانند:

• کاهش ثبات مفصل
• شل شدن رباط‌ها
• التهاب اطراف مفصل
• کاهش قدرت عضلات اطراف
• و در برخی موارد نادر، جابه‌جایی یا ساییدگی مفصلی

را به همراه داشته باشد.

افراد زیادی پس از سال‌ها عادت به شکستن قولنج، در نواحی انگشتان یا گردن احساس لق بودن، صدای زیاد یا دردهای مزمن می‌کنند. در این مواقع، بررسی توسط متخصص حرکات اصلاحی یا ماساژور حرفه‌ای الزامی است.

چه زمانی به جای شکستن قولنج، ماساژ درمانی توصیه می‌شود؟

اگرچه برخی افراد از روی عادت یا احساس گرفتگی عضلانی به شکستن قولنج روی می‌آورند، اما این روش تنها یک راه‌حل موقتی و سطحی است. در بسیاری از موارد، بدن شما در واقع به چیزی فراتر نیاز دارد؛ یعنی مراقبت اصولی و درمان با هدف ریشه‌یابی گرفتگی‌ها و تنش‌ها.

نشانه‌هایی که می‌گویند وقت ماساژ درمانی است:

در موارد زیر، به جای ادامه‌ی شکستن قولنج، توصیه می‌شود به یک مرکز معتبر مراجعه کنید:

1. درد یا گرفتگی تکرارشونده

2. احساس خستگی مزمن در عضلات

3. احساس گرفتگی گردن و شانه

4. احساس صدای زیاد و ناپایدار از مفاصل

5.احساس ناتوانی در تمرکز یا آرام

چه افرادی بیشتر به شکستن قولنج وابسته می‌شوند؟

1. کارمندان و افراد پشت‌میزنشین

2. ورزشکاران یا افرادی که تحرک شدید دارند

3. افراد تحت استرس شدید

4. افرادی که خواب با کیفیت ندارند

چگونه نیاز به شکستن قولنج را به‌طور اصولی و بدون عارضه برطرف کنیم؟

1. ماساژ درمانی حرفه‌ای

2. حرکات کششی روزانه

3. بهبود وضعیت نشستن و ایستادن

4. استفاده از تکنیک‌های تنفسی و آرام‌سازی ذهن

 وقتی تسکین لحظه‌ای کافی نیست؛ ماساژ درمانی علمی را تجربه کنید

اگر از شکستن مداوم قولنج، گرفتگی عضلات یا دردهای مزمن خسته شده‌اید، وقت آن رسیده بدن‌تان را به دست متخصصان واقعی بسپارید. در مرکز ماساژ زانیار صالحی، خدمات حرفه‌ای ماساژ درمانی، با شناخت کامل از ساختار عضلات و مفاصل، به شما کمک می‌کند تا بدون آسیب و فشار، به آرامش و تعادل برسید. برای مشاوره رایگان و رزرو وقت همین حالا تماس بگیرید.
زانیار صالحی، انتخاب افرادی که به مراقبت حرفه‌ای از بدن خود اهمیت می‌دهند.